L’eivoluçon las lliênguas (Dossier pour la Science)

La revista francéźa “Dossier pour la Science” llançou un numaru special cu’l titlu « l’évolution des langues, quel avenir ? » (l’eivuloçon las lliênguas, qual feturu ?). Yê un numaru la revista mui antersante que varius articlus suôbre las ultimas teories nal que trata de las purmeiras lliênguas y ne la maneira an que se spargirun y se zanvulvirun anté hoije. Un dals articlus diç que l’ourige de to’las lliênguas ouropéyas chegou an Ouropa hai uns 8700 añus !

D’outrus articlus dizen que n’aquesse tiêmpu ya ũa grande parte de l’Ouropa dal lladu Atlanticu falaba bascu ou mellor dezir un proto-bascu; un bascu antigu. Las teories la genética tamiên furun aplicadas a l’eivoluçon las lliênguas pra saber cume se zanvulvirun an defrentes ramallas criyandu varias familias. 

Alain Rey que yê un grande home la lliêngua francéźa y dal occitan, la sue lliêngua materna ten varius articlus onde fala de l’ourige de ciêrtas palabras an francés y de l'anfluencia de l'arabe, al turcu y'l perçan.

 

Ũa ultima parte la revista fala de las lliênguas an grande prigu. La méyor parte d’eillas stan n’América, India, Azia y Oustralia. Muitas vézes son lliênguas faladas pur ménus de ciên pessonas !!! Pur fin tamiên mus aparéce un articlu que fala de las lliênguas axubiyadas. Hai-las an varius sitius dal mundu, cume an França (nal Béarn), ne las Canarias ou n’Azia tamiên cu’l pobu Akha de la Taylandia.

An Purtual pudeis mercar la revista an qualquiêra llibrerie dal Portu ou Lisboua supongu you, custa 7.90€. Ou anton pudeis-la çcargar pu l’Anternéta eiqui y yê mas barata, qu’assi ya furrais un poucu.

Un decumiêntu técnicu an mirandés !

Çcubri an Dezembru ne la bibliotéca de Miranda un decumiêntu biên ralu y screbidu an mirandés. Habie varius eiźemplares, a mode d’un reclame, y cada un puôde llebar un pra caźa. Yê un decumiêntu ralu purque yê un decumiêntu técnicu an mirandés ! 

Al decumiêntu fala de la barraige de Picuôte y chama-se « Picuote refuorço de poténcia », yê eiditadu pu’la EDP y traduzidu pu l’Alfredo Cameirão. Que yê un home biên cuinecidu pu’lus que ténen habitu an venir a lus ancontrus de blogueirus. Lu que fui ende srebidu paréce que ven de varias paiginas de l'EDP que se puôden dancuntrar pu l'Anternéta.

Sta mui mui biên screbidu y cun aquesta pequeiña ambora querie vus dar a cuinecer aquesse decumiêntu. Nun tengu muitu tiêmpu pra vus fazer un reźume. Y’l mellor achu you, yê d'irdes a busca-lu pra verdes cume yê. Oxala que vus agrade ! A mi agradou-me purque nunca habie you vidu tal couźa an mirandés !

Un llibru cun errus

Al llibru qu’ende pudeis ver tenie pinta ser buônu. Pus fala de “to’las” lliênguas de l’Ouropa. Y ũa couźica mui buôna ye que las acumpara antre eillas cu’l vucabulairu. Daprendan-se muitas couźas assi.

 

Mas ten un erru, y nun yê pequeiñu : diç que Purtual nun ten lliênguas minoritairas ! Cume puôde ser tal afirmaçon se José Leite de Vasconcelos y Ménendez Pidal ya habiên dezidu fai quaisque ciên añus que’l mirandés yê sturllionés*. AL mas angraçadu yê que ne la paigina que fala de spaña fala alla dal “Bable” !

Al llibru, que you me recordu, réza mas u ménus assi : “Purtual yê un dals dous peiźes de l’Ouropa que nun ten lliênguas minoritairas. D’outra maneira, hai an Bergancia (Miranda’l Douru y la Vila) pessonas que falan mui biên spoñolu y purtués”.

Agora digu, se’l llibru pon assi y afirma ũa couźa assi ya tan eirrada, scalla ten mas errus inda que you nun sei... y un..un...

L’outor dal llibru chama-se Georges Kersaudy y tenera ya uns 93 añus feitus. Al llibru fui screbidu an 2001 y scalla l’home ya nun tenie als sous arquivus an die. Pus recurdamus que’l mirandés fui purclamadu co-oufecial dal purtués pu’las Tiêrras de Miranda an 1999. Nal que paréce l’home sabe falar ũas 56 lliênguas... y ũa d’eillas yê’l sperantu (Anda ! Pra quei falar 55 lliênguas quandu se sabe sperantu ???).

You digu : Ansina-mus-l al mirandés ? Si u no ?

*Fui José Leite de Vasconcelos que purmeiru falou de “asturino léonés”.

Las cruzes gravadas de Muveirus

Cume quiên ven de Custantin, a'l entrar an Muveirus atupamus un chafariç. Nun sei se ya vus apurcatéstes, mas a nun sé la cruç qu'eilli ten a'l lladu. Tamiên hai nal suôlu a mode d'ũas gravuras de cruzes. 

 Chafariç a l'antrada de Muveirus cume quiên ven de la Raya

Hai très cruzes mas veźibles y d’outras que parécen star cume pegadas, mui junticas. Pus nun sei que sentidu teneran. Deixu-vus las eiqui, se dalgun de vos ten ũa splicaçon. Fazeis al favor de me la dar.

 Las cruzes gravadas